Əsər: "“Günəş altında dəyərlər toru”"
Lena Pozdnyakova
heykəl (2025)
Antroposen dövrü ilə bağlı mövzu və diskursları araşdırarkən Eldar Tağı və Lena Pozdnyakova tez-tez tapılmış əşyalardan və utilizasiya edilən materiallardan istifadə edirlər. Bu əşyalar cəmiyyətin kütləvi istehsal, istehlak, tullantı və çirklənmə ilə bağlı kollektiv davranışlarının təzahürü kimi çıxış edir.
Artwork "One fishy net of values under the sun"
Lena Pozdnyakova
Sculpture (2025)
In their exploration of themes and discourses surrounding the Anthropocene, Eldar Tagi and Lena Pozdnyakova frequently incorporate found objects and discarded materials. These items serve as manifestations of collective societal behaviors, reflecting patterns of mass production, consumption, waste, and pollution.
Həddən artıq ovlanma, yaşayış arealının itirilməsi, bəndlərin tikintisi və çirklənmə kimi səbəblərdən Xəzər dənizində balıqların populyasiyaları azalır. Miqrasiya edən və bütün Xəzəryanı ölkələrin Qırmızı Kitablarına daxil edilən minoqa balığı (Xəzər minoqası) artıq hidrotexniki layihələr səbəbindən yuxarı axınlardakı kürüləmə yerlərinə çata bilmir. Əvvəllər intensiv ovlanan Xəzər qızılbalığı (Salmo trutta caspius) hazırda tənəzzül həddindədir və Rusiya, Qazaxıstan və Türkmənistanın Qırmızı Kitabına daxil edilmişdir. İllik ovlanma səviyyələri 1940-cı illərdə 600 ton səviyyəsindən 1960-cı illərə qədər cəmi 5 tona qədər azalmışdır. Bölgə üçün endemik olan Xəzər ağ balığı (Stenodus leucichthys leucichthys) 1930-cu illərdə illik 1400 ton göstəricidən 1950-ci illərdə 0.4 tona qədər azalmışdır ki, bunun əsas səbəbi Volqa çayının bəndləşdirilməsidir. Əvvəllər ən çox ovlanan siyənək növlərindən biri olan Cənubi Xəzər siyənəyi (Clupeonella grimmi) və nadir sazan növü olan kütüm (Rutilus frisii kutum) da hazırda təhdid altındadır. Azərbaycan, İran və Türkmənistanda adı sıf (Sander lucioperca), mursa (Barbus mursa) və qaya balığı (Acipenser nudiventris) kimi növlər də neft və qaz hasilatının intensivləşməsi nəticəsində kəskin azalmalara məruz qalıb.
Fish populations in the Caspian Sea are declining due to overfishing, habitat loss, dam construction, and pollution. The minoga, a migratory fish listed in all Caspian countries’ Red Books, can no longer reach upstream spawning grounds due to hydro-engineering projects. The Caspian salmon (Salmo trutta caspius), once heavily fished, is now critically endangered and included in the Red Books of Russia, Kazakhstan, and Turkmenistan, with annual catches dropping from over 600 tons in the 1940s to just 5 tons by the 1960s. The Caspian white fish (Stenodus leucichthys leucichthys), endemic to the region, has suffered a dramatic decline, from 1,400 tons annually in the 1930s to 0.4 tons by the 1950s, primarily due to the Volga River damming. The multi-staminal herring, once the most commonly fished herring species, and the kutum (Rutilus frissi kutum), a rare carp species, are also now listed as threatened. In Azerbaijan, Iran, and Turkmenistan, species such as the marine pike-perch, barbel, and ship sturgeon have seen sharp declines, partly due to intensified oil and gas development. Illegal fishing, particularly in the 1990s, severely impacted valuable commercial species like sturgeon and salmon, prompting calls for broader Red Book protections across the region.
In the 1990s, a rise in illegal fishing severely impacted sturgeon and salmon, causing their numbers to plummet. Along the Azeri coast, species such as the barbel (Barbus mursa) and Danubian bleak (Chalcalburnus chalcoides) are now under threat of extinction. Azerbaijani experts recommend their inclusion in the National Red Book. Similarly, in Kazakhstan, species like the sterlet (Acipenser ruthenus), barbel, and spiny loach (Gobitis aurata) are proposed for Red Book listing due to sharp population declines. Man-made pollution, including discarded fishing nets and industrial waste, has also caused the death of numerous species, as fish and other marine animals become entangled or poisoned, further accelerating biodiversity loss in the sea.
1990-cı illərdə, qanunsuz balıqçılığın artması xüsusilə qiymətli kommersiya növləri olan nərə və qızılbalıq populyasiyalarına ciddi zərbə vurdu və region üzrə onların Qırmızı Kitaba salınmasının müdafiəsi ilə bağlı çağırışlara səbəb oldu. Azərbaycan sahillərində mursa (Barbus mursa) və Xəzər şamayısı (Chalcalburnus chalcoides) kimi növlər məhv olma təhlükəsi ilə üzləşib və azərbaycanlı alimlər onların Milli Qırmızı Kitaba salınmasını tövsiyə edirlər. Eynilə, Qazaxıstanda çökə (Acipenser ruthenus), şirbit (Barbus spp.) və qızılı ilişgən (Cobitis aurata) kimi növlərin kəskin azalması səbəbindən Qırmızı Kitaba daxil edilməsi təklif olunmuşdur. Atılmış balıq torları və sənaye tullantıları daxil olmaqla insan mənşəli çirklənmə də çoxlu növlərin ölümünə səbəb olmuş, balıqlar və digər dəniz canlıları dolaşaraq boğulmuş və ya zəhərlənmişdir, bu isə dənizdə biomüxtəlifliyin kəskin azalmasını daha da sürətləndirmişdir.
The Caspian Sea remains one of the world’s last major sturgeon spawning grounds. Over the past few decades, their population has already dropped by 90 percent, and falling water levels now threaten their key spawning sites. For the commercial fishing industry, this could mean losses in the tens of millions of dollars.
Xəzər dənizi dünyada nərə balığının son əsas kürüləmə məkanlarından biri kimi qalır. Son onilliklər ərzində bu növlərin populyasiyası artıq 90% azalmış və su səviyyəsinin enməsi onların əsas kürüləmə sahələrini təhlükə altına salmışdır. Bu durum kommersiya balıqçılığı üçün on milyonlarla dollar itki deməkdir.
Xəritələrdə Xəzər dənizi səviyyəsinin enməsi ssenarilərində yay/payız və qış/yaz mövsümlərində nərə balığının areal dəyişikliyi əks edilir, əlavə qrafik isə mövsüm üzrə ərazi azalmasının faizini göstərir.
Yay/payız
Qış/yaz
Bənövşəyi rəng — Nərə balığının yayılması
2025-ci ilin fevralında “The Village Kazakhstan” dərgisində
“Xəzərin Aral dənizinin taleyini yaşaya biləcəyinə dair narahatlıqlar var”başlıqlı məqalə dərc olunmuş, dünyanın ən böyük qapalı su hövzəsinin kiçilməsi və qarşıdakı ekoloji fəlakət barədə məlumat verilmişdir.
In February 2025, The Village Kazakhstan published an article titled 'There are concerns that the Caspian may share the fate of the Aral Sea', in which it reported on the catastrophe and the shrinking of the world’s largest inland body of water.
In 2024, artists Lena Pozdnyakova and Eldar Tagi explored the disappearance of once-flourishing sturgeon populations from the Aral Sea through their artistic practice
2024-cü ildə Lena Pozdnyakova və Eldar Tağı incəsənət təcrübəsi vasitəsilə Aral dənizində bir zamanlar çox olan nərə balığı populyasiyalarının yoxa çıxmasını araşdırmışlar.
Documentation of art installation about the sturrgeon and its changing habitat.
Learning from the Aral Sea
Aral dənizindən öyrəndiklərimiz
Nərə balığı və onun dəyişən yaşayış mühiti haqqında instalyasiyanın sənədləşdirilməsi
Rəsm əsərindən götürülmüş mətn:
Written piece for the project
“Bodies of Water/ Listening to Dead Fish Singing”(2025)
Mən burada doğulmuşam. Yüz milyon il əvvəl mən buradaydım, uzun, güclü bədənimdə canlanmış bir ruh idim. Sən bütün tanrılarına ad verməzdən əvvəl, peyğəmbərlərin Yerin tozlu sahillərinə ayaq basmazdan əvvəl, mən bu suların axınlarında süzülürdüm. Sən özünü dərk etməmişdən, müqəddəsliyi, qaydaları, hakimiyyəti, mənasızlığı tanımamışdan xeyli əvvəl – mən... buradaydım.
Mən saysız-hesabsız canlıların bir-bir, birlikdə, yavaşca, qəfildən yaranıb yox olduğunu görmüşəm.
Suların birləşdiyi yollarla süzülərək keçmişəm, bəziləri quruya çıxıb bəxt axtaranda, mən suda qalmışam. Qayıdıb quru sahillərdə xoşbəxtlik tapmayanlar geri dönəndə mən hələ də buradaydım. Mən varlığımın səbəbini sorğulayıb-sorğulamamağımdan, zəka ilə məni tanıyıb-tanımamağından, mənim və övladlarımın cismindən kənarda dəyərimi görüb-görməməyindən asılı olmayaraq, mən sadəcə varam. Həyatın nəbzinin müxtəlif döyüntüləri ilə birləşərək, toxunmuş halda.
Sənin qorxduğun, titrəyib sarsıldığın dünyanın sonunu mən bir yox, dəfələrlə yaşamışam. Qəlsəmələrim son dəfə sıx qayıqlarda, duzda və yanan səhra qumlarında sıxılıb və genişlənib. Mən hələ də buradayam və bədənimdə Yer kürəsinin qədim canlılarının yaddaşını daşıyıram – onlar hər şeyə uyğunlaşa və sağ qala bildilər, səndən başqa. Amma bu entropik səyahətim tənha deyil. Deyirlər ki, Yer üzündə yaşamış növlərin 99%-dən çoxu artıq yox olub. Məgər mən istisnayam? Bəs sən?
Sənin kimi, mən də hava uduram, Sənin kimi, mən də suyam, Sənin kimi, mən də torpağam, Sənin kimi, mən də qanla doluyam, Sənin kimi, mən də cisiməm, Sənin kimi, mən də karbonam, Sənin kimi, mən də çoxluğam, Sənin kimi, mən də sağ qalıram, Sənin kimi, mən də varam, Sənin kimi, mən də yox oluram…
Layihə üçün yazılmış əsər
“Su hövzələri/ Ölü balıqların nəğməsini dinləmək” (2025)
Nərə balığına həsr olunmuş bu layihənin səs landşaftı, çöl ərazilərdə aparılan səs yazıları, suyun alt qatlarından gələn təbii səslər, sintez edilmiş toz uğultuları və bölgənin səsləri ilə birləşərək ərsəyə gətirilib.
Layihə üç istiqamətdə irəliləyir: toz, su və tarix.
The soundscape of the project about the sturgeon consists of field recordings, natural underwater sounds, synthesized dust sounds, and voices from the region.
Three directions are explored: dust, water and history.
Bu maarifləndirici bədii layihənin hazırlanmasında istifadə olunan sitatlar, sxemlər və digər məlumatlar üçün mənbələr və istinadlar.
Sources and references for quotes, schemes and other information used in creation of thsi awareness-raising artistic project
Caspian Environment Programme. (n.d.). Rare species in danger of extinction. https://archive.iwlearn.net/caspian.iwlearn.org/caspian.iwlearn.org/caspian.iwlearn.org/caspian-1/biodiversity-1/rare-species-in-danger-of-extinction.html
Beysembayev, D. (2025, February 5). Есть опасения, что Каспий может повторить судьбу Арала [There are concerns that the Caspian may share the fate of the Aral Sea]. The Village Kazakhstan. Retrieved from https://www.the-village-kz.com/village/city/situation/39269-est-opaseniya-chto-kaspiy-mozhet-povtorit-sudbu-arala
Nelson, H. (2023, June 20). Kazakhstan makes efforts to save the declining Caspian seal population. Caspian Policy Center. Retrieved from https://www.caspianpolicy.org/research/security-and-politics-program-spp/kazakhstan-makes-efforts-to-save-the-declining-caspian-seal-population
Maps are sourced from: Court, R., Lattuada, M., Shumeyko, N. et al. Rapid decline of Caspian Sea level threatens ecosystem integrity, biodiversity protection, and human infrastructure. Commun Earth Environ 6, 261 (2025). https://doi.org/10.1038/s43247-025-02212-5 https://www.nature.com/articles/s43247-025-02212-5
NASA Earth Observatory images by Jesse Allen and Robert Simmon, using data from the Level 1 and Atmospheres Active Distribution System (LAADS), and ocean bathymetry data from the British Oceanographic Data Center’s Global Bathymetric Chart of the Oceans GEBCO_08 Grid, Version 20100927. Caption by Michon Scott, with information from Walt Meier, National Snow and Ice Data Center.
https://earthobservatory.nasa.gov/images/80745/ice-on-the-caspian-sea
“Assel Baimukanova Is Saving the Caspian Seals in the Age of Climate Change.” CaspianPost.com, October 31, 2023.
Svolkinas, Linas, George Holmes, Lilia Dmitrieva, Ilya Ermolin, Pavel Suvorkov, and Simon J. Goodman. “Stakeholder Consensus Suggests Strategies to Promote Sustainability in an Artisanal Fishery with High Rates of Poaching and Marine Mammal Bycatch.” People and Nature 5, no. 4 (2023): 1187–1206. https://doi.org/10.1002/pan3.10490
Dmitrieva, Lilia, Andrey A. Kondakov, Eugeny Oleynikov, Aidyn Kydyrmanov, Kobey Karamendin, Yesbol Kasimbekov, Mirgaliy Baimukanov, Susan Wilson, and Simon J. Goodman. “Assessment of Caspian Seal By-Catch in an Illegal Fishery Using an Interview-Based Approach.” PLoS ONE 8, no. 6 (June 26, 2013): e67074. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0067074
Richard Adams Carey – The Philosopher Fish: Sturgeon, Caviar, and the Geography of Desire
Carey, Richard Adams. The Philosopher Fish: Sturgeon, Caviar, and the Geography of Desire. New edition. Waltham, MA: Brandeis University Press, 2024. Originally published 2005 by Counterpoint.
